بنزن، پرکاربرد اما خطرناک
این ماده عمدتاً به عنوان یک حلال در صنایع شیمیایی و دارویی، ماده اولیه و واسطه در سنتز مواد شیمیایی متعدد و در بنزین استفاده می شود. بنزن از طریق فرآیندهای طبیعی و مصنوعی تولید می شود. این ماده جزء طبیعی نفت خام است که منبع اصلی بنزن تولیدی امروزی است. سایر منابع طبیعی تولید این ترکیب شامل انتشار گازهای ناشی از آتشفشان ها و آتش سوزی های جنگلی است. این ماده فراریت بالایی دارد و در دمای حدود 5 درجه ی سانتی گراد تبخیر می شود.
بنزن در چه چیزهایی وجود دارد
منابع طبیعی آن شامل آتشفشان ها و آتش سوزی جنگل ها است. همچنین بخشی طبیعی از روغن خام ، بنزین و دود سیگار است.
ساختار بنزن
ساختار این ماده به صورت یک تک حلقه ی آروماتیکی ساده است و از 6 اتم هیدروزن و 6 اتم کربن تشکیل شده است.

تاریخچه کشف بنزن
توسط مایکل فارادی در قرن 19 ام و در سال 1825 کشف شد. اولین بار فارادی بنزن را از گاز درخشان فشردهای جداسازی کرد که از پیرولیز روغن وال ساخته میشد و آن را برای اولین بار بی کاربورت هیدروژن نامید. چند سال بعد و در سال 1834 بنزن توسط فرد دیگری به نام آیل میچرلیش از روش دیگری که گرما دادن بنزوئیک اسید با کلسیم اکسید سنتز شد و فرمول مولکولی آن توسط همان فرد کشف شد.
خطرات بنزن
به عنوان ترکیبی سرطانزا شناخته شدهاست. در آزمایشگاه ها به دلیل خطرات آن حتما تمام کارهایی که با بنزن یا با ترکیباتی که شامل آن هستند در زیر هود آزمایشگاهی و با رعایت تمام پروتکلها و دستورالعمل های ایمنی انجام میشود.هر چند بعد از کشف خاصیت سرطان زایی بنزن سعی شده است از میزان استفاده از بنزن به عنوان حلال کاسته شود و از حلال های مشابه مانند استون استفاده شود.
علاوه بر خاصیت سرطانزایی ، تماس طولانی مدت با این ماده، تأثیرات بدی را بر روی بافتهای سازنده سلولهای خون خصوصاً سلولهای مغز استخوان میگذارد. در صورت تماس طولانی مدت و مداوم با بنزن موجب کاهش توانایی خون سازی بدن، ناتوانی در سیستم ایمنی بدن و ناتوانی مغز استخوان در تامین گلوبولهای سفید ، سرطان خون، لوسمی، اختلال در سیستم تنفسی، فراموشی مزمن، تأخیر در استخوان بندی جنین انسان، صدمه به سیستم تولید مثل انسان که موجب اثراتی همچون ناباروری میشود، تولید تومورهای غدد لنفاوی و تخریب بافت کبد ، میشود. بعضی از اثرات تماس با بنزن نظیر سرطان خون به صورت تدریجی و طولانی مدت ایجاد میشوند برای مثال تحقیقات چندین مؤسسه از جمله انجمن تحقیقات سرطان دنیا، انجمن حفاظت محیط زیست آمریکا، اداره خدمات بهداشت آمریکا بیان میکنند که سرطان خون ناشی از تماس با بنزن به طور معمول 5 تا 15 سال بعد از تماس روی میدهد.
روشهای توليد بنزن
در گذشته این ماده از طریق حرارت دادن قطران زغال سنگ و سپس تبدیل بخار آن به مایع بهدست میآمد. امروزه نیز بنزن علاوه بر سنتز در فرآیندهای پتروشیمیایی به مقدار زیاد از نفت خام استخراج میشود. در سال های اخیر بیشتر بنزن تولیدی از صنعت پتروشیمی تامین می شود و تنها بخش کوچکی از آن از زغال سنگ تولید می گردد. سه فرآیند شیمیایی که به طور مساوی به تولید بنزن صنعتی کمک می کنند عبارتند از: اصلاح کاتالیزوری، هیدرودآلکیلاسیون تولوئن (هیدرودمیلاسیون (HDM) تولوئن به بنزن یک فرآیند صنعتی است که در دماهای بالا (≈500 درجه سانتیگراد و بالاتر) انجام می شود) و کراکینگ با بخار.
کاربردهای بنزن
ویژگی ها جالبی مانند نقطه ذوب بالا، بوی خوب ، اشتعال زایی بالا و همچنین حلالیت کم در آب و خاصیت حلالیت برای بعضی مواد، را دارد. این ویژگی ها باعث شده است که که در مواد بسیاری مانند در مواد پلاستيکي ، رزين ،نايلون ، روغن هاي روان ساز،مواد رنگي،پاک کنندهها سموم آفت کش و… استفاده میشوند.
کاربردهای بنزن فقط به موارد بالا خلاصه نمیشود به عنوان بالا برنده عدد اکتان در بنزین ،البته از بنزن به دلیل سرطانزا بودن به مقدار بسیار کم در بنزین استفاده میشود، علاوه بر آن از بنزن در تولید فنول استفاده میشود که در رزین ها و چسب ها و همچنین سیکلو هگزان که برای تولید نایلون به کار میرود ، استفاده میشود. از بنزن در تولید سیکلوهگزان و اتیل بنزن استفاده میشود که خود این مواد به عنوان ماده پیش ساز در تهیه شویندهها ، رنگها، لاستیک مصنوعی و نایلون به کارمیروند.
استاندارد های موجود برای استفاده از بنزن
بنا بر استانداردهای بین المللی که توسط کشورهای اتحادیه اروپا تدوین شده اند و نیز استانداردهایی که توسط آمریکایی ها تدوین و اجرا میشوند میزان بنزن قابل استفاده در سوختهای شهری حداکثر میزان مجاز بنزن در بنزین ۱ درصد حجمی است . هرچند از سال ۲۰۱۱ میلادی آمریکا میزان مجاز بنزن در بنزین را به 0.62 درصد کاهش دادهاست. در مورد میزان بنزن معلق در هوا استانداردهای مشخصی وجود دارد که بسته به مکانهای مختلف در جهان متفاوت است. برای مثال حد استاندارد اروپا برای آلاینده بنزن موجود در هوا پنج میلیگرم در مترمکعب (PPB) و در ژاپن سه میلیگرم بر مترمکعب است.
بازار خرید و فروش بنزن
به دلیل استفاده در سوخت اهمیت استراتژیکی برای دولتها دارد و به همین دلیل خرید و فروش بنزن در بورسهای بین المللی و نیز بورسهای محلی انجام میشود. قیمت بنزن نیز بر اساس عرضه و تقاضای جهانی تعیین میگردد. این ماده در ایران نیز تولید می گردد.
آنالیز بنزن تولید شده توسط پتروشیمی بندر امام به شرح زیر است:

منبع ویکیپدیا
علاوه بر بنزن که توسط پتروشیمی های ایرانی تولید می شود، متانول ، تری اتانول آمین، مونو اتانول آمین، تگزاپون، بوتیل گلیکول، دی اتانول آمین، بوتیل گلایکول استات و… نیز تولید داخل می باشند. برای خرید این مواد تنها کافیست با شماره تلفن ۰۲۱۹۱۰۰۶۵۷۰ در ارتباط باشید.
2 دیدگاه
با توجه به کاربرد بنزن در چسب ها برخورد چسب با پوست موجب سرطان نمی شود؟
سلام وقتتون بخیر
بنزن ماده ای سرطانزا است و کار کردن با آن می تواند سبب ایجاد سرطان شود. حتما پیش از استفاده از آن msds ماده را مطالعه نمایید.
با این حال چسبی که با آن ساخته می شود، حاوی مقادیر کمی بنزن است و در دوز های مجاز خطری برای سلامتی ایجاد نمی کند.
اما اگر شما جز افرادی هستید که با این قبیل محصولات به صورت مداوم سر و کار دارید حتما نکات ایمنی را رعایت کنید. به صورت مداوم و در مقادیر زیاد ، چسب نیز می تواند سرطانزا و مضر برای سلامتی باشد.